WEST-FRIESLAND – Een goede baan hebben en toch dakloos raken. Het overkwam Dirk Brand en Mike van Dolderen. En zij zijn niet de enigen. Alleen al in Noord-Holland steeg het aantal dak- en thuislozen de laatste jaren tot recordhoogte. En dat aantal zal alleen maar toenemen. Voor veel mensen die nu al op het randje leven is de huidige energiecrisis het laatste zetje.
GGD Hollands Noorden krijgt jaarlijks ongeveer 3000 meldingen omdat mensen zich zorgen maken over iemand. Niet alle meldingen zijn zorgwekkend, maar een deel wel. Die mensen dreigen dak- en thuisloos te worden als wij ze niet helpen.
Meldpunt Vangnet & Advies
De GGD is meer dan corona en het consultatiebureau. Ze voert voor gemeenten de taken uit die vallen binnen de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). In het kort komt dit neer op hulp bieden aan personen die hier niet zelf om vragen. “Het gaat dan meestal om langdurende en ingewikkelde problematiek. Vaak zijn mensen verslaafd, soms dakloos en hebben een psychiatrische achtergrond”, vertelt Irma Haubrich. Irma is medewerker OGGZ bij GGD Hollands Noorden, dat ook wel bekend is als Meldpunt Vangnet & Advies. “Er is dan overlast of er ontstaat een gevaarlijke situatie, maar het kan ook dat buren of familieleden zich zorgen maken. Wij proberen dan in contact te komen met de persoon in kwestie om te kijken of en hoe we kunnen helpen.”
Passende zorg
“Waar nodig kunnen wij tijdelijk de regie overnemen”, zegt Irma. Ze legt de klemtoon op het woordje tijdelijk. “Ons doel is om toe te leiden naar passende zorg. De contacten met cliënten zijn daardoor in principe altijd kortdurend, op een uitzondering na. Meestal zijn we een paar maanden in beeld en dan neemt een andere organisatie de regie over. Heel soms zijn er uitzonderingen en begeleiden we iemand voor een langere periode.”
Vertrouwen winnen
Iemand die bij Vangnet & Advies in beeld komt heeft vaak al een heel traject achter de rug. Het zijn de mensen die de maatschappij bestempelt als lastig of gevaarlijk. Ze zien er niet altijd even verzorgd uit, zijn onder invloed van drank of drugs of komen, meer dan eens, in aanraking met justitie. Mensen die niet snel zullen worden uitgenodigd voor de buurtbarbecue. Ze leven vaak geïsoleerd en wantrouwen het systeem, waardoor ze geen hulp accepteren, laat staan vragen. Zoals Mike van Dolderen (50). Irma kent hem al drie jaar. Irma: “De politie had contact met ons opgenomen omdat er iemand in de duinen woonde die ze daar niet weg kregen. Ik ben toen naar hem op zoek gegaan.” Langzaam won Irma Mikes vertrouwen. “Voor het eerst was er iemand die écht naar me luisterde”, vertelt Mike.
Alleen nog een tent
Ook Mike leidde ooit een normaal leven. Hij was stuurman op een binnenvaartschip en woonde in een kleine arbeiderswoning in een gezellige volksbuurt. Totdat hij door omstandigheden zijn baan kwijtraakte en van de regen in de drup belandde. Hij raakte verslaafd, kreeg schulden en moest zijn huis uit. Mike: “De maatschappij kotste me uit. Ik ben echt niet altijd een lieverdje geweest, maar dat betekent niet dat je geen gevoel hebt. Op een gegeven moment had ik alleen nog mijn tent en zelfs die moest ik inleveren. Toen had ik niets meer. Geen geld, geen dak boven mijn hoofd, geen papieren. Wat moet je dan? Uiteindelijk ben ik opgenomen in een psychiatrische inrichting, maar ik heb helemaal geen psychische stoornis.”
Reddende engel
Mikes boodschap is duidelijk: hij heeft geen vertrouwen in instanties. Irma helpt hem nu om zijn leven weer op de rit te krijgen. “Irma is mijn reddende engel”, lacht hij. “Weet je wat het is? Op den duur raak je het vertrouwen kwijt in de mensen die het beste met je voor hebben.” Irma legt uit dat het allemaal wel wat complexer is dan hij schetst. “Bij Mike is er veel aan de hand, waardoor hij tussen wal en schip valt. Ik help hem door met hem mee te gaan naar gesprekken. Of ik ga in gesprek met de instanties om hem heen, zoals de politie of zijn bewindvoerder. Alles wat ik doe, doe ik in Mikes belang, maar uiteindelijk komt het natuurlijk ook de maatschappij ten goede.” Mike heeft inmiddels gelukkig weer een dak boven zijn hoofd. Zelf geregeld. Hij huurt een kamer bij een hoteleigenaar en helpt daar met wat klusjes. Mike: “ds.”
Longkanker
Iemand die ook geregeld over de vloer komt bij het Meldpunt Vangnet & Advies is Rudolf Woodriffe (69). “Ik ken Rudolf nog vanuit mijn tijd bij de Brijder (specialist in verslavingszorg, red.)”, vertelt medewerker OGGZ Maureen Klaver. “Hij was ziek en had bij een OGGZ-collega naar mij gevraagd om met mij het medische traject in gang te zetten.”
In een openhartig gesprek vertelt Rudolf zelf dat ze destijds bij hem longkanker ontdekten en hoe hij door zijn drugsverslaving afspraken niet nakomt, zelfs de afspraken niet die zijn leven kunnen redden. “Ze kwamen erachter toen ik in detentie zat. Daar moest ik gewoon doen wat me werd opgedragen en er ging altijd iemand mee als ik naar de dokter moest. Maar toen ik vrij kwam, moest ik het weer alleen doen. En dat lukt me niet. Mijn kinderen wilde ik niet lastigvallen, die hebben hun eigen leven. Daarom ben ik zo blij met Maureen”, zegt hij vrolijk. “Ze haalt me op en gaat mee naar het ziekenhuis.”
Maureen legt uit dat Rudolf geopereerd moest worden en ondersteuning nodig had om dit te regelen en afspraken na te komen. Ze benadrukt dat het niet gebruikelijk is dat iemand van het OGGZ-team meegaat naar afspraken, maar dat het in Rudolfs situatie de beste oplossing was. “Wat wij doen is maatwerk”, legt ze uit. “Rudolf vindt het moeilijk mensen te vertrouwen, maar hij vertrouwt mij wel, omdat hij mij nog kent van vroeger. Dan is het mooi dat ik dit voor hem kan doen. We kijken altijd welke zorg iemand nodig heeft en welke instantie deze zorg kan bieden. In het geval van Rudolf was dit de beste optie en dat is dan ook prima.”
Inmiddels is Rudolf geopereerd en krijgt hij zorg van Brijder en dnoDoen, waar hij een woning huurt. Hij heeft nog steeds regelmatig contact met Maureen. Maureen: “Soms is het een tijd lang rustig en soms appen we een paar keer per week. Ik ga nog steeds mee als hij naar het ziekenhuis moet, maar verder zorgen anderen voor hem.” “Ik zou niet weten wat ik zonder Maureen moet”, besluit Rudolf.
Gordijnen die altijd dicht zijn
“Juist door iemand te helpen kunnen we overlast voorkomen”, zegt collega Anne Dekker, die als medewerker OGGZ vooral actief is in de regio Alkmaar. “Doordat we bij Vangnet & Advies een opendeurbeleid hebben kan iedereen laagdrempelig bij ons binnenlopen. De meesten weten ons wel te vinden”, vertelt ze. “Ook als mensen zich zorgen maken om buren, vrienden of familie, bijvoorbeeld omdat iemand zich terug lijkt te trekken, de gordijnen altijd dichtzijn of een woning lijkt te vervuilen, kunnen zij altijd bij ons hun zorg melden. Wij oordelen niet, maar proberen een helpende hand te bieden waar het kan. Soms is dat door praktische hulp te regelen, bijvoorbeeld het laten schoonmaken van een woning in het geval van huisvervuiling, soms met een luisterend oor en waar kan met een doorverwijzing naar bijvoorbeeld een verslavingskliniek, daklozenopvang, de GGZ of andere passende hulpverlening.”
Gestolen sinaasappels
Lang niet altijd is problematiek zichtbaar aan de buitenkant. Zoals bij Dirk Brand. Hij had het in de ogen van veel mensen helemaal voor elkaar: een goede baan, een fijn huis en een mooie auto. Tot zijn vriendin overleed en hij daardoor in een negatieve spiraal terechtkwam. Tien jaar lang droeg hij de zorg en zorgen voor en om zijn partner en plotseling stopte dat. “Los van het feit dat ik haar natuurlijk enorm miste, viel ik daardoor ook in een gat”, zegt hij zacht. Dirks verhaal is te lang om in zijn geheel te vertellen, maar in het kort komt het hierop neer: zijn bankrekening verdampte en uiteindelijk belandde hij op straat. “Feitelijk was ik een dakloze met een huis. Ik had alles van waarde verkocht en sliep op de grond in mijn woning.”
Ik had mijn trots en wilde mijn problemen zelf oplossen. Maar ik was zo vastgelopen dat dat niet meer ging. De gevangenis is mijn redding geweest. Dat was rock bottom. Op dat moment realiseerde ik me: er moet nu iets gebeuren, anders overleef ik dit niet. Ik ben de dienstdoende politieagent nog altijd dankbaar dat hij Tim van Vangnet & Advies gebeld heeft Dirk Brand
Het keerpunt kwam toen Dirk werd betrapt op het stelen van een net sinaasappelen. “Kun je nagaan hoe sterk je overlevingsinstinct is”, zegt hij. “Mijn lijf schreeuwde om vitamines, maar ik had geen cent te makken. Toen ben ik naar de supermarkt gegaan en heb ze gewoon meegenomen.” De politie had al snel door dat ze niet te maken hadden met een doorgewinterde crimineel maar dat er meer aan de hand was. “Dus zij belden mij”, vertelt Tim de Haas van Vangnet & Advies West-Friesland. “We waren al eerder bij Dirk langs geweest, nadat we een melding van zijn buren hadden gekregen. Hij weigerde toen open te doen. Overal hingen briefjes met de tekst: ‘Kom niet aan de deur’.”
“Ik had mijn trots en wilde mijn problemen zelf oplossen”, zegt Dirk. “Maar ik was zo vastgelopen dat dat niet meer ging. De gevangenis is mijn redding geweest. Dat was rock bottom. Op dat moment realiseerde ik me: er moet nu iets gebeuren, anders overleef ik dit niet. Ik ben de dienstdoende politieagent nog altijd dankbaar dat hij Tim gebeld heeft.”
Goedkope limonade
Het eerste wat Tim deed was Dirk meenemen naar ActiefTalent voor een goede maaltijd. ActiefTalent – nu Reakt – helpt mensen met psychische problemen of een verslavingsachtergrond. Vervolgens klopte ze aan bij de straatpastor in Hoorn. “Haar ben ik ook eeuwig dankbaar”, zegt Dirk, zichtbaar emotioneel. “Ik kreeg dertig euro om boodschappen van te doen. Je wil niet weten wat dat voor me betekende.” “Ja, alleen wilde je er meteen bier van kopen. Daarvan heb ik je gelukkig weten te weerhouden.” Ze lachen beiden om die herinnering. Dirk: “Toen Tim in die supermarkt vroeg waar ik nou mee bezig was, voelde ik me zo onnozel. Op dat moment ging er een knop om en vanaf dat moment kocht ik alleen nog de allergoedkoopste limonade.”
Tim: “Soms was een harde aanpak nodig. Het huis van Dirk was gedwongen verkocht op de veiling. Het was een kwestie van tijd voordat hij er door een deurwaardersploeg uitgezet zou worden en op straat zou belanden. Dirk vond het heel moeilijk om naar de nachtopvang te gaan. Hij is een trotse man. De harde aanpak zat in de talloze gesprekken die we gevoerd hebben over trots en schaamte. Dat moest ‘opzij’ anders zou een traject niet gaan lukken. Ik ben daarin vaak recht voor zijn raap. Voor Dirk was het kiezen of delen: of naar de nachtopvang, of op straat.”
Het lukte Tim om voor Dirk een bed bij het Leger des Heils te bemachtigen. “Die zeven weken in de nachtopvang waren vreselijk”, zegt Dirk. “Bijna iedereen daar is onder invloed en je moet zelfs je gebit vasthouden, want ze stelen alles onder je vandaan.” Uiteindelijk kreeg Dirk een kamer toegewezen en mocht hij er gaan werken in de binnentuin, als dagbesteding. “Daar was ik natuurlijk heel blij mee, maar tegelijkertijd dacht ik: waar ben ik mee bezig? Ik had een goede opleiding en nu stond ik onkruid te wieden. Dat was een keerpunt. Ik ben naar de leiding om te vragen wat ik moest doen om hún beroep te kunnen uitoefenen. Ik had inmiddels gezien wat zij deden en dat leek me een ontzettend mooi vak. Zo begon dat balletje te rollen en heb ik alles op alles gezet om me om te scholen en uit de misère te komen.”
Van hulpvrager naar hulpverlener
Het verhaal van Dirk is weliswaar uitzonderlijk, maar tegelijkertijd een goed voorbeeld van waar de aanpak van Vangnet & Advies toe kan leiden. Dirk baande zich met de nodige hulp een weg langs instanties als het UWV om een passende opleiding te kunnen doen. Hij ging studeren, eerst mbo en later hbo, en werkt nu bij de nachtopvang van het Leger des Heils in Zaandam. Daarmee is de cirkel rond: Dirk kwam als dakloze en werkt nu als begeleider van daklozen. Hij hertrouwde en woont nu met zijn vrouw in een fijne eengezinswoning. Tim: “Ik ben blij dat wij Dirk hebben kunnen helpen, maar we kunnen het niet alleen. De politie was hierin een goede partner omdat die ons belde. Reakt en de Stichting Hulpverlening vanuit de Westfriese Kerken omdat zij eerste hulp boden zonder al te veel te vragen. En Het Leger des Heils die de casus van ons overnam. Maar uiteindelijk waren het Dirks eigen daadkracht en doorzettingsvermogen die hem uit de put hielpen.”
Door zijn eigen ervaring kan Dirk nu veel betekenen voor anderen. Als ervaringsdeskundige weet hij precies waar mensen doorheen gaan en tegenaanlopen. Dirk: “Soms is dat lastig, want je hebt nu eenmaal te maken met regelgeving. Maar ik kan ze wel laten zien dat je veel kunt bereiken als je iets echt wilt.”
Klagen bij bestuurders
Niet alleen steeds meer burgers hebben het lastig door de stijgende energieprijzen en inflatie. Bij Vangnet & Advies merken we dat ook (zorg)partners gebukt gaan onder financiële en organisatorische druk. Zij kampten al met problemen op de arbeidsmarkt. Daardoor is het steeds lastiger voor ons om onze klanten snel en goed onder te brengen. Problemen blijven vaak lang verborgen, maar uiteindelijk leidt dit tot onhoudbare situaties voor buren en wijkbewoners. Het geeft onrust, mensen gaan klagen bij bestuurders en dan worden wij weer ingezet om de kwestie te regelen. Maar eigenlijk moeten we met zijn allen veel eerder proberen te helpen, op het moment dat de boel nog te redden is. Dat is veel makkelijker dan proberen te stutten in een vrijwel uitzichtloze situatie.
